Rosalina Roche

Rosalina Roche:

Lo viòl de la hemna mòrta

Colleccion Messatges en co-edicion IEO, Jorn e Marpoc, 1994

L'Universitat occitana d'estíu organizada per la Marpoc aviá per titól : Femnas d'aici d'ailà. Aquò nos permetèt de tornar trobar de femnas oblidadas del segle XIX o a mai del segle XX. Cal dire que las femnas se doblidan mai lèu fach que los òmes. Basta, la Maria-Joana Verny portèt son agach sus una femna que compta dins la literatura occitana que foguèt la directriz del comitat de redaction de Jorn, del temps ont èra una revista, qu'uèi es una edicion de poesia. Aquela revista se posèt la question en 1984, marida question per ièu, de l'escritura feminina, tan val s'interrogar sus l'escafament de la femnas del paisatge literari que sus lo costat feminin o mascle de l'escritura segond lo sèxe biologíc de son autor o autora. Aquela intervencion remembrèt a Jordi Peladan que i demoravan de libres d'aquesta autora en cò de la Marpoc. Aital poguèrem trobar Lo viòl de la Hemna mòrta paregut en 1994 dins la colleccion Messatges en co-edicion IEO, Jorn e Marpoc. Vos ai dich dins una cronica d'abans que los occitans avián l'astre d'èsser pas dins lo mercat mondializat dels libres, e doncas los libres an mai de tres meses per èsser causits e legits. Aquí una pròba.

Sus la cuberta un dessenh de tinta negra, modern e indechifrable, benlèu una peteta seitada o ligada sus una cadièra. La primièra pagina de dedins nos assabenta sus l'annada de l'escritura en francés : «1991 année du narcisse.» Narcisse lo qu'èra perseguit per son imatge... La taula a la finala del libre es d'una precision extrema amb l'escritura de cada element que compausa lo recuelh : l'annada 1991 tota, mas amb la debuta fin 90 e la fin lo primièr jorn de 1992. Aital l'escritura del primièr «La cavala» debuta lo 31.12.90 per s'accabar lo 6.1.91 e lo darrièr que debuta lo 27.12.91 s'accaba lo 1.1.92. Vos parlarai de son titól aprèp, veiretz... Se diriá que l'autora faguèt lo jòc d'aquel temps de creacion, se que non a volgut marquar aquel temps de creacion dins un jòc amb esperala. N'i a que meton lo luòc de creacion ela es lo temps que marqua. Puèi que soi dins lo paratèxt me'n torni a la taula ; los titóls dels capítols se rebaton los mots dins un meteis cartabèl lo de l'abandon, dels orfanels de l'ensensibilitat o de la sensibilitat, solet lo darrièr retorna la formula coma un gant : «De paire conegut.» Escriguèt del temps d'aqueste numero de «Jorn » : « A ièu m'agrada mièlhs uèi d'escriure que d'escriure sus l'escritura de las femnas. Los ròlles que dins aquela peça jogui confinhan l'escrivana a la velha del lendeman passat.» E apondiguèt a prepaus de la « Presa de paraula ? Dire. Dire amb. Dire dins una lenga simpla. Una lenga traucada de blancs. Traucada per una autra còrquichada tant que te pertòca sa manca de vèrb. »

Dins «Lo Viòl de la hemna mòrta» -lo titól Hemna es en gascon que Rosalina viviá alara n Gasconha-la lenga occcitana es traucada a l'encòp de blancs, es lo pròpri dels poèmas, e de l'autra lenga lo francés. Se podèm doncas interrogar amb aquela penetracion del francés s'es de lenga que parla o del còs d'una femna, çò qu'apareis al primièr còp. Mas es amb lo francés que dubrís «La Cavala » amb un resson a son escritura d'ièr :
«Je plonge dans les blancs que ton dessin ouvre » dins de poèmas de tension
e de violència de la desirança :
«Tension douloureuse des nerfs ce n'est plus la création
mais crispation de désir » Mas a l'ausir del darrièr tròç de «La Cavala» que coma los cinq d'abans son en occitan es ben a la «lenga lenta que ven de mai luenh» que

« a flor d'images
a bèl rajòl de letras
te soi estada ofèrta »

Aital de L'abandon,del titól francés, que cita l'Aucel blau de Bodon e Aladin, mesclan las doas lengas, l'autora «Conteste le poème» quora « les mots seuls crient » dins una presentacion que permèt una dobla lectura.

Debutat en francés lo poème s'accaba en òc amb una senténcia que rebat a l'educacion de las dròllas :

«Cada agulhada ten tot » Ne trobarèm coma aquò semenadas dins los tèxts coma de que rementan lo viscut de femnas.
Mas cura escriu :

« La vòli pas mai
Que la torni pas veire
La bastarda
N'en fau acte d'abandon »
e dins « Insensible »
«Aquel mond
.....
d'autres i son venguts
d'un pas pesuc
....
i mestrejar
e me butar dins las talvèras
per me cabussar benlèu
en defòra dels mots mieus
qu'ensenhariái
per faire assaupre qui soi
s'un jorn o caliá »

s'agís plan, me sembla la quista prigonda d'identitat, que l'identitat es sonque personala e que la lenga n'en fa partida e doncas d'images de la batesta que se donan dins l'autora las doas lengas la legitima e la bastarda. Sègur que cal tornar lègir e ensenhar Rosalina Roche.