Un Libre per èsser liure

sus Ràdio Lenga d’Òc Montpelhièr Seta Alès 95.4 Milhau 106.1 cada Dijos a 2 oras de la Tantossada sus Internet http://radiolengadoc.jimdo.com

Dijus 26 de setembre : "Del vent sabent e perpinson" de Teresa Canet

De Terèsa Canet que m'en vau vos parlar uèi, Veronica Valery de la Rampa TIO, lo teatre occitan d'aquí de Montpelhièr me’n parlèt fa de temps, me diguèt aquela femna escriu força plan, Veronica se congosta de sos textes.

Teresa es una contaira, conta de còps en nostra lenga d'escriches de Marcela Delpastre, mas tanben legiguèt en abriu de 2012, de textes de la cameronesa de Douala, Léonora Miano en cò seu a Teresa dins lo Cantal. Era tanben en junh a Borg Madama amb de catalanas de tria dins lo festenal intercultural "Que Corri La Veu" . Tot aquò per dire que parli de cultura viventa, tan viventa que se pòt veire la Teresa sus Youtube. Per dire tanben que per Teresa Canet l'occitan es una lenga de dubertura. Ièu la coneissi pas, mas l'ai legida, ai legit un conte sèu a mos felens, que son demorats pivelats. Tant aimèri lor legir ièu, que per eles, calià o far en òc puèi en francés, per pichòtes capitols.

Coma l'ai ja dich, nosautres occitans sèm pas tenguts per los premis literaris, tanpauc per la dintrada o sonque los libres pareguts aqueles tres meses darriers... Tanpauc me sembla que pòt pas i aver de genres literaris magers e d'autres minors.

Lo conte que parli l'editèt l'Ostal del libre d'Aurillac a la fin finala del segle darrièr vòli dire en 1999. Aquò èra a pro pena al segle XX.

Lo libre es bilinga , amb doas colors sus la cuberta facha per Michel Dumas e quicòm que sembla a l'en còp a una peira preciosa, una ametista, e a la cara d'una femna... En naut lo títol frances « De source sure et forcément secrète » e en bas en occitan « Del vent sabent e perpinson . » Perpinson significa picanhaire, atissaire e doncas dins Cantal es lo vent qu'es sabent e picanhaire, alara qu'en francés es la font o la sorga.

Amb lo libre un cd, que Teresa i ditz los dos contes Cantalàs e Lo rèi de las còrpas amb una musica de e per Cristina Thibaud, las doas versions dels dos contes .

Avetz comprès que tot se passa amont, es a dire al pais dels gavatches, mas Terèsa amb aqueles dos contes mena sos legeires o auditors al prigon de la tèrra coma al prigon dels èsser umans.

D'en primièr cal pausar la question ; vertadièrament un o dos contes... Ièu ai una inclinason per un !

Per de qué ? Lo primièr, Cantalàs nos mena al volcan, que cadun que viu a costat sap, amai aquí a Agde, SanTiberi o al mitan del lac format amb lo Salagon que : « lo volcan se va desrevelhar », çò que sabèm pas es quora... A despart de lo dire Terasa nos mena suls seus, e lo grandàs d'aila mont lo Cantal. Cossi s'es fach, es aquò que nos conta entre un gigant e una fada, una fada « estampillada », los gigants los aimam dempuèi Gargantua, lo filh de Grandgousier et Gargamella, e de Rabelais, sabèm que lo pais se vei melh d'amont. Mas tanben que manja força... E es aqui qu'interven la primièra fada, n'en dirai pas mai. Lèvat qu'aquí i a una nolor a Mil e una niòches e Cherazada... Per la seguida qu'es la d' un biais de se reconciliar, citi ara Teresa Canet :

« E ben, faguère coma ai totjorn fach. Prenguere çò qu'aviá jos la man.

E çò qu'aviá jos la man, aquí , a portada d'aurelhas, a l'òrlhe del cur, a la poncha de la lenga, quò èra dels còntes, dels còntes a capbordons. Alèra ai posat a la fònt dels còntes e ai comprés qu'èran fach tanben per me tornar petaçar la vida e lo dedins. »

Lo segond raconte o benlèu la seguida del primièr debuta amb un ciclopa, un omenot verd e sas tres filhas, mas ne seguirem qu'una que sa vida comença pas plan, que lo campestre es comol de còrbs negres, e que... Vos o contarai pas. Dins aquel luòc de volcans, de gigants, de còrbs, l'eroi serà una pichona que va faire son aprendissatge de la vida amb la solidaritat de femnas, fada, bugadièra e subretot sa curiositat... qué vòl totjorn caminant anar veire aprèp...

Se las femnas d'ara creson pas pus al prince embelinaire e praquò an rason, los enfants d'uèi de la vila coma del Cantal, son assedats de contes, ne cal lor mostrar la font. La de Teresa Canet es fòrca clara e a ronfle, amb de devinalhas, d'espròvas e de mascariá.

Apondrai qu'escrich en occitan lengadocian del sur de Cantal, lo pais del fromatge, lo biais de far lo raconte torna lançar lo suspens e a l'encòp nos mena dins los delicis d'una lenga chucosa e fa passar l'istòria de cada jorn del pople e de las femnas que cantavan en trabalhant :

« Fada, fada,
la bugada n'es pas enquèra acabada

fada, fada

la cramada n'es pas enquèrra arribada ! »

Mas per uèi. ma cronica es accabada